Fiziologiya

II BOB. HAZM TIZIMINING XUSUSIY FIZIOLOGIYASI
Qabul qilingan ovqatning fizikaviy va kimyoviy qayta ishlanishi ovqat hazm qilish (OHQ) deyiladi. Natijada ovqat tarkibiy qismlari o’zining energetik va plastiklik qimmatini saqlab, turga oid maxsusligini yo’qotadi, organizm o’zlashtira oladigan holatga o’tib, modda almashinuvida ishtirok eta boshlaydi. OHQ - murak-kab fiziologik jarayon bo’lib, bunda hazm yo’llariga tushgan ovqat mexanik va kimyoviy ishlanib, qon va limfaga so’riladigan holatga keltiriladi.Ovqatning fizik o’zgarishlari mexanik ishlanishi, maydalanishi, shishib ketishi va erishidan iborat. Kimyoviy o’zgarishlar hazm bezlari sekretlari - hazm shiralari tarkibidagi ferment-lar bilan ovqat moddalari orasidagi birin-ketin reakstiyalardir. Bu reakstiyalar nati-jasida denaturastiya va depolimerizastiya sodir bo’ladi: gidrolitik fermentlar ta’si-rida oqsillar, yog’lar va karbonsuvlar parchalanadi.
Gidrolazalar uch asosiy guruh-proteazalar, lipazalar va karbogidrazalarga bo’linadi. Fermentlar hazm bezlari sekretor hujayralari tomonidan ishlanadi va so’lak, me’da, me’da osti hamda ichak shiralari tarkibida hazm yo’llariga tushadi. Fermentlar miqdori va o’zaro nisbati qabul kilingan ovqat xususiyatlariga bog’liq. Iste’mol qilingan ovqat oqsilga boy bo’lsa hazm shiralarida, masalan: me’da osti shirasida ko’proq proteazalar bo’ladi, yog’li bo’lsa - lipazalar ko’proq bo’ladi. Me’da- ichak yo’llarida ovqat moddalariga ketma-ket bir qancha hazm shiralari ta’sir etadi va natijada murakkab birikmalar parchalanib, soddalashib, monomer-larga o’tadi(1-rasm). Parchalanish maxsulotlari aminokislotalar, glisterin,yog’ kislotalari va monosaxaridlar turga oid maxsusligini yo’qotib, energetik va plastik qimmatini saqlab qoladi.Ular qon va limfaga so’rilib, organizm hujayralari tomonidan o’zlashtiriladi.

2.1. Og’iz bo’shlig’ida ovqat hazm bo’lishi

Qabul qilingan ovqatning ishlanishi og’iz bo’shlig’ida boshlanadi.Bu erda ovqat maydalanadi, so’lak bilan ho’llanadi, ta’mi taxlil qilinadi, ba’zi moddalar gidrolizi boshlanadi va ovqat lumqasi shakllanadi. Ovqat og’iz bo’shlig’ida o’rtacha

1.