Fiziologiya

1 BOB. HAZM TIZIMINING UMUMIY FIZIOLOGIYASI
Organizm ehtiyojlariga adekvat bo’lgan metabolizmni amalga oshirish uchun oziq moddalar zarur.Odamda ularning birdan bir manbai ovqatdir.Ovqat hisobidan energiya sarfi to’ldiriladi va plastik jarayon amalga oshiriladi. Ovqat bilan organizmga oqsillar, karbonsuvlar, yog’lar, mineral tuzlar,vitaminlar kiradi. Oqsillar fermentlar va gormonlar sintezida ishtirok etadi.Nuklein kislotalar esa yadro tarkibiga kiradi, yog’lar va glikozoaminoglikanlar hujayra membranasining tarkibiy qismidir.Mineral tuzlar qonda va hujayraaro suyuqlikda osmotik bosimni bir me’yorda saqlashda ishtirok etadi.Ular qo’zg’aluvchan hujayra membranasida hujayraning bioelektrik faolligini ta’minlab turuvchi ion gradienti (farqi)ni yaratadi.
Qondagi oziq moddalarning miqdori me’yoriy konstantadir. Uning kamayish tomonga siljishi ovqat topishga qaratilgan xulk-atvorni shakllantiradi va bundan keyin ovqat qabul qilinadi. Biroq oziq moddalarning keskin etishmovchiligi yoki uzoq muddat qabul qilinmasligi gomeostazni buzilishiga olib keladi,bu esa hayot uchun xavflidir.Shu bilan birga odam organizmi ovqat tarkibidagi oqsillarni ,yog’larni va karbonsuvlarni qayta ishlamasdan uzlashtira olmaydi, chunki ular hujayra membranasidan o’ta olmaydi va qonga so’rilmaydi. Bu muhim funkstiyani organizmda ovqat hazm qilish tizimi bajaradi.
Qabul qilingan ovqatning fizikaviy va kimeviy qayta ishlanishi ovqat hazm qilish (OHQ) deyiladi. Natijada ovqat tarkibiy qismlari o’zining energetik va plastiklik qimmatini saqlab, turga oid maxsusligini yo’qotadi,organizm o’zlashtira oladigan holatga o’tib, modda almashinuvida ishtirok eta boshlaydi. Hazm jarayoni ovqatlanish fiziologiyasining nazariy asosi bo’lib,uning amalga oshishi uchun asab va gumoral boshqaruv mexanizmlar, qon bilan ta’mirlanish, muskullarning harakati va ayiruv a′zolarining ishtirok muhim hisoblanadi. Ovqat hazm qilish tizimi fiziologiya fanining bir bo‘limi bo‘lib, u organizmda kechadigan barcha jarayon-larni zaruriy energiya bilan ta'minlaydigan oziq-ovqat mahsulotlariga bo‘lgan ehtiyojni aniqlash va ilmiy asoslab berishdan muhim ahamiyat kasb etadi.