Toshkent moliya instituti moliya fakulteti "davlatiy moliya" kafedrasi utanov asrorbek zokir o

Davlat ichki qarzi qoldig’i ¹⁵

(01.01.2020 y. holatiga, mln. AQSH dollari)

№	Qarzdor tashkilot nomi	Qarzdorlik qoldig’i
1	"O’zbekneftegaz" AJ	1 473,7
2	"O’zbekenergo" AJ	832,5
3	"Olmaliq kon-metallurgiya kombinati" AJ	598,9
4	"O’zbekiston temir yo’llari" AJ	597,3
5	"O’zbekiston havo yo’llari" AJ	521,2
6	"Navoiyazor" AJ	408,9
7	Navoiy kon-metallurgiya kombinati	343,8
8	"O’zkimyosanoat" AJ	97,6
9	"Toshshahartransxizmat" uyushmasi	39,2
10	Milliy teleradiokompaniyasi	25,4
11	Suv xo’jaligi vazirligi	21,3
12	"O’zbekgidroenergo" AJ	18,7
13	"Xorazm trolleybus boshqarmasi" davlat tashkiloti	1,9
14	Davlat qimmatli qog’ozlari	112,1
15	Boshqalar	298,9
	Jami:	5 391,4

Davlat qimmatli qog’ozlari haqida gapiradigan bo’lsak, 2018-yilning dekabr oyida O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi ilk bor muomala davri 6 oy, 1 yil va 3 yil bo’lgan umumiy qiymati 597,1 mlrd. so’m miqdoridagi davlat qimmatli qog’ozlarini (DQQ) auksion savdolarini o’tkazish orqali joylashtirdi.

2019-yilda o’tkazilgan 15 ta elektron auksion orqali 1 550,0 mlrd. so’mga teng davlat qimmatli qog’ozlari joylashtirildi.





¹⁵ O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining ma’lumotlari. www.mf.uz

2019-yil yakuniga qadar muomala davri 1 yilgacha bo’lgan va 1 yillik qiymati mos ravishda 697,1 mlrd. so’m va 200 mlrd. so’m bo’lgan DQQlar so’ndirildi va joriy qarzdorlik 1 250,0 mlrd so’mni tashkil qiladi

4-jadval

2019-yil yanvar-dekabr oylaridagi

Davlat qimmatli qog’ozlarining joylashtirilishi to’g’risida ma’lumot¹⁶

Joylashtirish davri	Muomala davri	Nominal qiymati (mlrd.so’m)	O’rtacha tortilganlik darajasi	So’ndirish kuni DQQlarning so’ndiriladigan umumiy hajmi (mlrd.so’m)
19.02.2019	1 yil	60,0	13,33%	69,0
27.02.2019	1 yil	40,0	12,98%	46,0
05.03.2019	1 yil	30,0	14,94%	34,5
12.03.2019	1 yil	40,0	14,54%	46,0
19.03.2019	1 yil	80,0	12,94%	92,0
08.05.2019	1 yil	100,0	10,47%	115,0
15.05.2019	1 yil	100,0	10.47%	115,0
22.05.2019	18 oy	100,0	10,04%	122,4
04.06.2019	18 oy	100,0	9,82%	117,2
12.06.2019	2 yil	100,0	8.93%	129,9
19.06.2019	2 yil	100,0	7.73%	129,9
05.07.2019	3 yil	100,0	10.11%	122,5
19.02.2019	1 yil	60,0	13,33%	69,0
27.02.2019	1 yil	40,0	12,98%	46,0
05.03.2019	1 yil	30,0	14,94%	34,5
12.07.2019	3 yil	100,0	10.41%	122,0
17.07.2019	5 oy	200,0	12.72%	200,0
19.07.2019	5 oy	300,0	14.89%	300,0

¹⁶ O’zbekiston Respublikasi Markaziy Banki ma’lumotlari. www.cbu.uz

2. Davlat tashqi qarzlarining joriy holati va ulardan foydalanish dinamikasi tahlili

Davlat tashqi qarziga nazar tashlasak O’zbekiston Respublikasi Davlat tashqi qarzi strategik ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyatga ega bo’lgan loyihalarni amalga oshirish uchun tashqi manbalardan qarz mablag’larini jalb qilinishi natijasida shakllangan bo’lib, uning hajmi 2020-yilning 1-yanvar holatiga 15 615,26 mln. AQSH dollariga yoki YAIMga nisbatan 27,0 foizga yetdi:

• 
  O’zbekiston Respublikasi Hukumati nomidan jalb qilingan tashqi qarz – 10 710,2 mln. AQSH dollari ekvivalenti yoki jami davlat tashqi qarzining 68,6 foizi;
  
• 
  O’zbekiston Respublikasi Hukumatining kafolati ostida jalb qilingan tashqi qarz – 4 905,1 mln. AQSH dollari ekvivalenti yoki davlat tashqi qarzining 31,4 foizi. Davlat tashqi qarzining tarmoqlar kesimida taqsimotini ko’zdan kechirsak O’zbekiston Respublikasi nomidan to’g’ridan-to’g’ri jalb qilingan qarzdorlik (10,7 mlrd. AQSH dollari) asosan, taʼlim, sog’liqni saqlash, energetika, qishloq xo’jaligini rivojlantirish, aholini ichimlik suvi bilan taʼminlash, qishloq joylarida namunaviy uy-joylar qurish kabi ijtimoiy va strategik ahamiyatga ega bo’lgan loyihalarni moliyalashtirishga yo’naltirilgan. Mazkur qarzdorliklar Davlat byudjeti hisobidan hamda qisman qarzdor korxonalarning mablag’laridan qoplanadi. So’nggi yillar davomida tashqi manbalardan iqtisodiyotning asosiy tarmoqlarini moliyalashtirish uchun jalb qilingan davlat tashqi qarzining 2020-yil 1- yanvar holatidagi qoldig’i tarkibidagi tarmoqlar energetika (4,5 mlrd. dollar), transport va transport infrastuzilmasi (2,1 mlrd. dollar), qishloq xo’jaligi (1,9 mlrd. dollar), uy-joy
  

kommunal xizmatini ko’rsatish (1,8 mlrd. dollar) hissasiga to’g’ri kelmoqda.

Energetika - 4,5 mlrd. AQSH dollari

Transport va transport infratuzilmasi - 2,1 mlrd. AQSH dollari
Uy-joy jommunal xizmat ko'rsatish - 1,8 mlrd. AQSH dollari
Qishloq xo'jaligi - 1,9 mlrd. AQSH dollari

Kimyo sanoati - 0,9 mlrd. AQSH dollari

Bank depozitlari - 0,9 mlrd. AQSH dollari

Ta'lim va sog'liqni saqlash - 0,6 mlrd. AQSH dollari

Boshqalar - 2,9 mlrd. AQSH dollari

4. rasm. Davlat tashqi qarzi iqtisodiyot tarmoqlari kesimida¹⁷

(01.01.2020 y. holatiga, mlrd. AQSH dollari)

2019-yilda O’zbekiston Respublikasi nomidan 26 ta tashqi qarz bitimlari imzolangan bo’lib, mazkur bitimlar doirasida moliyalashtiriladigan loyihalar Samarqand va Toshkent viloyatlari aholisining ichimlik suvi bilan bog’liq muammolarini hal etishga, taʼlim va ijtimoiy muhofazani rivojlantirish, qishloq joylarida tadbirkorlikni rivojlantirish va boshqalarni o’z ichiga oladi.

Xususan, energetika tarmog’ida “Navoiy issiqlik elektr stansiyasida 650 MVt quvvatli uchinchi bug’-gaz qurilmasini qurish” investitsiya loyihasini amalga oshirish uchun O’zbekiston Respublikasi Hukumati bilan Yaponiya xalqaro hamkorlik agentligi (JICA) o’rtasida 10 yillik imtiyozli davrni o’z ichiga olgan, 30 yil muddatda qaytarish sharti bilan, 1,202 mln. AQSH dollari ekvivalenti miqdorida qarz bitimi imzolandi. Mazkur loyiha 2020-2026-yillarda O’zbekiston energetika tizimining shimoli-g’arbiy qismida elektr tarmoqlarini rivojlantirish va mamlakat energetika tizimining ishonchliligini oshirish va xavfsizligini kuchaytirishda xizmat

qiladi. Shuningdek, O’zbekistonda bozor tamoyillari asosida uzoq muddatli barqaror ipoteka moliyalashtirish tizimini yaratish maqsadida Osiyo taraqqiyot banki (OTB) tomonidan 200 mln. AQSH dollari miqdoridagi qarz mablag’lari ajratildi.

21%
Energetika - 1,6 mlrd. AQSH dollari

1%

9%


6%


21%
37%


5%

0%

Transport va transport infratuzilmasi - 0,2 mlrd. AQSH dollari

Uy-joy jommunal xizmat ko'rsatish -

0,02 mlrd. AQSH dollari

Qishloq xo'jaligi - 0,9 mlrd. AQSH

dollari

Suv ta'minoti - 0,26 mlrd. AQSH

dollari

Ijtimoiy sohani rivojlantirish - 0,4

mlrd. AQSH dollari

Ta'lim va sog'liqni saqlash - 0,05

mlrd. AQSH dollari

4. rasm. 2019-yilda O’zbekiston Respublikasi nomidan jalb qilingan tashqi qarz bitimlari tarmoqlar kesimida¹⁸

(01.01.2020-y. holatiga, mlrd. AQSH dollari)

O’zbekiston Respublikasi kafolati ostida jalb qilingan tashqi qarzdorlik (3,6 mlrd. AQSH dollari) hisobidan energetika, transport va transport infratuzilmasi, kimyo sanoati va boshqa strategik sohalardagi yirik investitsion loyihalar moliyalashtirilgan bo’lib, ushbu qarzdorliklarni so’ndirish qarzdor korxonalar tomonidan amalga oshiriladi. Mazkur bitimlar doirasida Sho’rtan gaz-kimyo bazasida sintetik suyuq yoqilg’i ishlab chiqarish, Chirchiq, Samarqand, Toshkent gidroelektr stansiyasi kaskadini modernizatsiya qilish, metro halqa liniyasini qurish kabi loyihalar moliyalashtirildi.

Energetika - 2,5 mlrd. AQSH dollari

Transport va transport infratuzilmasi - 0,1 mlrd. AQSH dollari
Kimyo sanoati - 0,6 mlrd. AQSH dollari

Boshqalar - 0,4 mlrd. AQSH dollari

4.