2-mavzu. Falsafaning metod, qonun va kategoriyalari. Jamiyat falsafasi. Reja: 1

 
Bunday yondashuvga ko‘ra, tashqi muhit yoki boshqa tasirlar natijasida tizimning alohida 
elementlarida yuz beradigan
 
"nosozliklar"ning oldini olish uchun uni doimo yangilash, 
modernizatsiyalash yuqori samara beradi. 
Modernizasiya
(fran. moderisatio,moderne – yangi, 
zamonaviy)
–
jamiyatni zamonaviy talablarga muvofiq takomillashtirish maqsadida xilma-xil 
o‘zgartirishlarni amalga oshirishdan iborat ijtimoiy-tarixiy jarayonni ifodolovchi tushunchadir. 
 
XX asr o‘rtalariga kelib, G‘arbda insoniyat tarixi rivojlanishini sivilizasion yondashuv 
asosida tushuntirish shakllandi. Unga ko‘ra, har bir jamiyat o‘z tarixiy rivoji dovomida uchta: 
agrar, industrial va postindustrial bosqichlarni bosib o‘tadi. So‘nggi postindustrial bosqich ayrim 
mutaxassis olimlar tomonidan axborotlashgan sivilizatsiya deb ham yuritiladi. Jamiyatning eng 
takomil bosqichini bunday atalishi bejiz emas. Chunki, XXI asrga kelib, ilm-fan, texnika va 
texnologiyalar tezkor rivojlanib, buning natijasida ilmiy axborot har besh yilda ikki baravar 
ko‘payib, yangilana boshladi. Inson mazkur axborotlarni o‘zlashtirmasdan turib o‘z hayot 
faoliyatini samarali tashkil eta olmasligi tufayli jamiyatda sifatli talim va tarbiyaga ehtiyoj oshib, 
manaviy qadriyatlarni o‘zida mujassam etgan yuqori malakali mutaxassislar sivilizatsiya 
ravnaqining belgilovchi omiliga aylandi. 
Shunday qilib, uchinchi ming yillikka kelib, insoniyat yangi, shu bilan birga, turfa 
manoli reallik bilan yuzma-yuz kela boshladi. Bu avvalo, fan, texnika, yangi texnologiyalarning 
jadal rivoji va jamiyatning bir qator sohalari taraqqiyoti bilan bog‘liq bo‘lsa, boshqa jihati – hal 

---

etilishi murakkab umumbashariy muammolarga oiddir. Bu muammolarning zaminini 
madaniyatning o‘z axloqiy asoslaridan ajralib qolishi, moddiy boyliklarga ortiqcha ruju 
qo‘yilishi, hayotning manosini tor utilitar-pragmatik tarzda tushunish kabi shaxs manaviyatiga 
tegishli sabablar tashkil etadi. Shuninng uchun ham yangi strategiyalarni tanlash muammosi 
bilan to‘qnash kelgan insoniyat ularning echimini topish maqsadida Sharq falsafasiga murojaat 
eta boshladi. Negaki, manaviy qadriyatlarning ustuvorligi, shaxs kamolotiga oid masalalar
aynan Sharq falsafasi, xususan, Markaziy Osiyolik mutafakkirlar tomonidan mukammal bayon 
etilgan.
Shunday qilib, jamiyat va tarix falsafasini o‘rganish natijasida quyidagi xulosalarga 
kelish mumkin: 
1. Jamiyat – bu insonlar o‘rtasidagi munosabatlarning yaxlit o‘z–o‘zini tashkil etuvchi 
tizimi. Jamiyatning asosini insonning muayyan maqsadga muvofiq ravishda atrof muhitni qayta 
qurishga yo‘naltirilgan faoliyati tashkil etadi.
2.Jamiyat doimo rivojlanuvchi tizim bo‘lib, ijtimoiy hayotini harakatga solib turuvchi bosh 
omil insonning ehtiyojlaridir. 
3.Jamiyatning barcha: iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy va manaviy sohalari o‘zaro uzviy 
aloqadorlikda mavjud. Bu aloqadorlik madaniyat va sivilizatsiya tushunchalarning o‘zaro 
bog‘liqligida o‘z ifodasini topadi. 
4. Jamiyat rivojini o‘zini-o‘zi tashkil etuvchi, tadrijiy rivojlanuvchi murakkab tizim
sifatida tahlil etib, tashqi muhit yoki boshqa tasirlar natijasida uning alohida elementlarida yuz 
beradigan
 
"nosozliklar"ning oldini olish maqsadida uni doimo yangilash, modernizatsiyalash 
zarur. 
5.Bashariyat tarixi betakror madaniyat va sivilizatsiyalartarixidir. Lekin, ular uchun 
umumiy bo‘lgan jihat – sivilizatsiya tanazzulning har doim manaviy tanazzuldan boshlanishidir. 
Demak, manaviyat doimo jamiyatning diqqat markazida turuvchi asosiy masalalardan bo‘lishi 
kerak. 
6. XXI asrga kelib, ilm-fan, texnika va texnologiyalar tezkor rivojlanishi, inson mazkur 
axborotlarni o‘zlashtirmasdan turib o‘z hayot faoliyatini samarali tashkil eta olmasligi tufayli
jamiyatda sifatli talim va tarbiyaga ehtiyoj oshib boradi, manaviy qadriyatlarni o‘zida mujassam 
etgan yuqori malakali mutaxassislar sivilizatsiya ravnaqining belgilovchi omiliga aylanadi.