2-mavzu. Falsafaning metod, qonun va kategoriyalari. Jamiyat falsafasi. Reja: 1

sinergetik
metod ham muhim o‘rin tutadi. O‘z-o‘zini 
boshqarish, nochiziqli hodisalarni o‘rganish, o‘z-o‘zidan tashkil bo‘lish nazariyasi, tafakkur 
uslubi, metodi sifatida sinergetika shakllanish va tashkil bo‘lish jarayonini, inqilobiy 
o‘zgarishlarning ong-tafakkurga ta’sir etish holatlarini, ijtimoiy jarayonlar shakllanishidagi ichki 
va tashqi xususiyatlar mushtarakligini yaxlit ilmiy konsepsiya sifatida ochib berishga vosita 
bo‘ladi. Sinergetikada nochiziqli tafakkur tarzining e’tirof etilishi ijtimoiy ong shakllaridagi 
o‘zgarishlar va qonuniyatlarning imkoniyatlarini keng tadqiq etishga yo‘l ochadi. 
Integratsion
metod hozirgi zamon ijtimoiy gumanitar fanlarida keng qo‘llanilayotgan 
metod hisoblanib, ushbu metod fanlar aro tadqiq etiladigan mavzularni o‘rganishda muhim 
ahamiyat kasb etadi. Mazkur metodning shakllanish davri o‘tgan asrning 80-yillaridagi G‘arb 
sotsial antropologiyasiga to‘g‘ri keladi. Zamonaviy ilmiy-texnik taraqqiyot davrida fanlarning va 
ilmiy bilimlarning integratsiyalashuvi bir fanning ikkinchisiga, yoki bir nazariyaning 
ikkinchisiga qo‘shilib ketishini emas, balki ularning sintezini va organik birligini ifodalaydi. 
Tushunchalar aloqasining yangi tizimida integratsiyalashgan fanlar transformatsiyalashadi»
1
. 
Dastlab bu kabi metod o‘tgan asrning o‘rtalarida aniq fanlar doirasiga kirib kelgan va bu sohada 
katta kashfiyotlarga sabab bo‘lgan edi. O‘tgan asrning oxirgi o‘n yilligida G‘arb ijtimoiy 
1
Человек: Мыслители прошлого и настоящего о его жизни, смерти и бессмертии. XIX век/ Редкол.: И.Т. 
Фролов (отв. ред.) и др. - М.: Республика, 1995. - С. 511. 
2
Қаранг: Ўша манба. С. 512 
1
Хашимова И.С., Рузавин Г.И.,Иванова К.И. , Методология и методы научного познания в условиях научно-
технической революции. - Тошкент: Фан, 1986. – С.79. 

---

fanlarida bu metodning ommaviylashib ketishi etakchi yo‘nalish hisoblangan sotsial 
antropologiyaning o‘z tarkibida takomillashib ketishiga hattoki uning doirasida aniq fanlar 
tajribalari ham qo‘llanishiga olib keldi. Cotsial antropologiya fani uchta asosiy yo‘nalish: 
antropologiya, lingvistik antropologiya, etnologiya yoki sotsial-madaniy antropologiyaga 
bo‘linsa
4
, uning tarkibidagi mental sog‘liq va madaniy taraqqiyot darajasini o‘rganuvchi fan 
etnologiya o‘z ichidan turli yo‘nalishlarga differensiallashdi: «Jumladan, G‘arbiy Evropa 
etnologiyasida iqtisodiy (xo‘jalik) etnologiya, ijtimoiy etnologiya, huquqiy etnologiya, siyosiy 
etnologiya, diniy etnologiya yo‘nalishlari shakllandi va istiqbolli rivojlanib bormoqda
5
». 
Ijtimoiy falsafa, sotsialantropologiya, tarix fanida bugungi kunda keng qo‘llanilayotgan 
metod